Przemysław Mackojc
Do skutecznego zerwania z nałogiem potrzebna jest przede wszystkim silna wola i odpowiednia motywacja. Gdy ich zabraknie – dobrze jest sięgnąć po poradę lub poprosić o wsparcie doświadczonego specjalistę. Ale nie tylko wtedy, bo – ja pokazuje praktyka – z pomocy wykwalifikowanego doradcy warto skorzystać zanim jeszcze podejmiemy decyzję o wypaleniu ostatniego w życiu papierosa.
Jak rzucić palenie? Najlepiej raz a dobrze. Tyle teorii, bo w praktyce – wiadomo, bywa różnie. O ile jednym (czy raczej nielicznym) podjęcie decyzji o zerwaniu z tym szkodliwym i kosztownym nałogiem przychodzi łatwo, o tyle drugich (mowa tu o większości palaczy) już sama myśl o odstawieniu papierosów przeraża bardziej, niż wszystkie, często bardzo drastyczne ulotki i plakaty traktujące o chorobach wynikających z palenia razem wzięte.
Co nagle, to po diable
Można zaryzykować stwierdzenie, że największym wrogiem osoby chcącej rzucić palenie jest prokrastynacja, czyli skłonność (czasami wręcz patologiczna!) do odkładania wszystkiego na później. Owszem, nie wolno odwlekać decyzji o zerwaniu z nałogiem w nieskończoność. Z drugiej jednak strony – jak pokazuje praktyka – próby rzucenia palenia częściej kończą się powodzeniem, gdy palacz dokładnie przemyśli strategię walki z nałogiem, przygotuje się psychicznie, (jeśli to potrzebne) zapewni odpowiedni zapas środków farmakologicznych i zadba o to, aby (już po wypaleniu ostatniej fajki, a zwłaszcza w chwilach zwątpienia) móc liczyć na wsparcie specjalistów i osób, które – tak jak on – zmagają się z uzależnieniem. W końcu w grupie siła.
Rzucanie palenia w UK – pierwsze kroki
Osobom mieszkającym w Wielkiej Brytanii, które nie czują się na siłach, aby samodzielnie stanąć do walki z nałogiem, zaleca się kontakt z wyspecjalizowanymi organizacjami i uczestnictwo w grupach wsparcia. Pierwszym krokiem – według wskazówek zamieszczonych na stronie NHS – może być też konsultacja u wykwalifikowanego specjalisty (na przykład lekarza, pielęgniarki czy doradcy). Można też skorzystać z bezpłatnych infolinii (numery na infolinie oraz adresy przydatnych witryn znajdują się na końcu artykułu).
Jak wygląda pierwsza rozmowa z konsultantem? Doradca przeprowadza z palaczem wstępny wywiad, pyta o to, dlaczego zaczął palić i z jakich powodów chce rzucić palenie, wykonuje test wydechu (w ten sposób sprawdza się poziom tlenku węgla w organizmie), wspiera go w podjętej decyzji, wzmacnia motywację, informuje o spotkaniach lokalnych grup wsparcia, radzi, jak skutecznie walczyć z głodem nikotynowym oraz – jeśli będzie to konieczne – opowiada o środkach pomagających w rzuceniu palenia.
Nikotynowa Terapia Zastępcza w UK
Badania wskazują, że osoby rzucające palenie i stosujące nikotynową terapię zastępczą mają dwa razy większe szanse na zerwanie z nałogiem niż palacze, którzy walczą z nim bez „wspomagania”.
Czym jest nikotynowa terapia zastępcza (NTZ, ang. nicotine replacement therapy)? To ogólna nazwa leczenia, które z powodzeniem stosuje się od ponad trzech dekad. Środki stosowane w NTZ (czyli preparaty zawierające czystą nikotynę) służą stłumieniu objawów abstynencji i uwolnieniu palacza od kontaktu z substancjami znajdującymi się w bardzo szkodliwym dymie papierosowym.
Nikotynowa Terapia Zastępcza zalecana jest osobom, które każdego dnia wypalają co najmniej 20 papierosów, które po swojego pierwszego papierosa sięgają w pół godziny po przebudzeniu i które – po to, aby zapalić – budzą się w nocy. NTZ stosuje się przede wszystkim zaraz po całkowitym zaprzestaniu palenia (wtedy stężenie nikotyny gwałtownie się zmniejsza, palacz odczuwa najsilniejszy głód). Jeśli jest to konieczne – Nikotynową Terapię Zastępczą stosuje się także podczas drugiego etapu leczenia, kiedy głód jest względnie opanowany, ale kiedy palacz wciąż nie czuje się na tyle mocny, by całkowicie zrezygnować z nikotyny (w takich wypadkach osobie wychodzącej z nałogu zaleca się preparaty z mniejszymi dawkami nikotyny).
W Wielkiej Brytanii część środków stosowanych w terapii zastępczej to preparaty dostępne bez recepty. Jedak specyfiki zawierające dużą ilość nikotyny i zalecane w pierwszym etapie rzucenia palenia dostępne są na receptę (wystawia ją GP lub lekarz pracujący w Stop Smoking Services).
Do najpopularniejszych środków należą:
* Plastry nikotynowe – dyskretne, łatwe w stosowaniu i (w zależności od rodzaju) o różnej sile działania. Nałogowi palacze powinni zaczynać od plastrów z najwyższą dawką!
* Gumy do żucia z nikotyną – dostępne w różnych dawkach i różnych smakach
* Inhalatory – plastikowe, wyglądem przypominające papierosa. Inhalatory to dobry środek dla osób, które odruchowo sięgają po papierosa i „lubią” się zaciągać
* Spraye do ust i nosa – w tym przypadku nikotyna jest przyswajana błyskawicznie, przez co spraye polecane są osobom, które bezskutecznie stosowały inne środki NTZ
* Tabletki i pastylki do ssania – działają jak gumy i pozwalają na samodzielne kontrolowanie dawki.
Ważne! Przed zażyciem preparatu stosowanego w terapii zastępczej – niezależnie od tego, czy będzie to środek dostępny na receptę czy guma lub plaster kupiony w hipermarkecie – należy dokładnie przeczytać dołączoną do niego ulotkę. Preparaty te są bezpieczne i dokładnie przetestowane (mogą z nich korzystać nawet 12-letnie dzieci i mamy karmiące!). Jednak w przypadku, gdy cierpimy na (na przykład) cukrzycę – ich samodzielne i nierozważne stosowanie może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.
Oczywiście, rzucenie palenia bez stosowania Nikotynowej Terapii Zastępczej jest możliwe. Jednak NTZ zwiększa znacząco szansę na to, że palaczowi uda się nie tylko szybciej i skuteczniej, ale i względnie bezboleśnie zerwać z nałogiem.
Kiedy NTZ nie działa. Farmaceutyki na receptę
Osobom, które czują się silne i zmotywowane – wystarczy silna wola wspomagana plastrami, inhalatorami, sprayami do nosa czy gumami. Jednak dla długoletnich i silnie uzależnionych palaczy środki stosowane w NTZ mogą okazać się za słabe. Takie osoby powinny skorzystać z konsultacji z lekarzem, który wypisze im receptę na specjalistyczny środek. W Wielkiej Brytanii stosuje się wtedy Zyban oraz Champix. Leczenie tymi preparatami odbywa się pod ścisłą kontrolą medyczną.
Zyban (chlorowodorek bupropionu) jest lekiem silnie działającym na ośrodkowy układ nerwowy (tak jak nikotyna stymuluje syntezę i uwalnianie dopaminy), jednym z pierwszych stosowanych w leczeniu z uzależnienia od tytoniu, a wcześniej – wykorzystywanym w leczeniu depresji. Zyban łagodzi objawy zespołu odstawienia nikotyny, zmniejsza chęć na zapalenie papierosa, a jego stosowanie – jak pokazały badania kliniczne – pomaga w utrzymaniu wagi (wielu rzucających palenie, zamiast po papierosa, sięga po przegryzki).
Co ważne, leczenie Zybanem rozpoczyna się jeszcze wtedy, kiedy osoba uzależniona od nikotyny pali. Chodzi o to, aby organizm palacza „nasycił się” lekiem, a sam palacz – w porę wychwycił ewentualne działania niepożądane. W optymalnych przypadkach dawka leku jest stopniowo zwiększana, a (średnio) w drugim tygodniu takiej terapii osoba uzależniona powinna odstawić papierosy.
W leczeniu Zybanem istotny jest też plan, którego palacz powinien się ściśle trzymać. Kuracja specyfikiem trwa zwykle kilka tygodni i odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza. Zybanu nie powinny stosować między innymi osoby chore na padaczkę, bulimię czy anoreksję, cukrzycy oraz alkoholicy.
Champix – tabletki zawierające wareniklinę, działają dwutorowo. Z jednej strony pomagają w uwalnianiu dopaminy (czyli hormonu szczęścia), a z drugiej – blokują wiązanie nikotyny z receptorami α4β2. Efekt? Uzależniony stosujący Champix nie zmaga się z głodem nikotynowym i objawami związanymi z odstawieniem papierosów oraz przestaje czerpać przyjemność z palenia. Tak jak w przypadku Zybanu, tak i tutaj istotny jest plan. Terapia odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza i trwa (zwykle) kilkanaście tygodni.
Grupy wsparcia, doradztwo i sesje. Bo razem jest łatwiej!
Nieocenioną pomocą w rzucaniu palenia jest uczestnictwo w lokalnych grupach wsparcia (informacje o najbliższych względem zamieszkania grupach można uzyskać podczas konsultacji z GP lub telefonicznie, dzwoniąc pod numer bezpłatnej infolinii).
Dodatkowo, osoby rzucające palenie mogą skorzystać z darmowych, indywidualnych konsultacji (program spotkań „sam na sam” z lekarzem, pielęgniarką lub doradcą trwa 12 tygodni). Spotkania z doradcą (twarzą w twarz lub telefoniczne) odbywają się – przez pierwszy miesiąc od rzucenia palenia – co tydzień. Przez osiem kolejnych tygodni częstotliwość spotkań maleje. Podczas każdej rozmowy z ekspertem można poprosić o receptę, opowiedzieć o swoich postępach lub uzyskać poradę.
Informacje o tym, gdzie i kiedy odbywają się lokalne konsultacje także można uzyskać od GP lub dzwoniąc na infolinię.
Poniżej podajemy numery infolinii dla palaczy z Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej oraz adresy do lokalnych witryn internetowych, gdzie zawarto informacje o spotkaniach grup wsparcia i konsultacjach z doradcami.
Rzucanie palenia w Anglii:
Infolinia – 0300 123 1044
NHS SmokeFree Anglia – KLIK!
Rzucanie palenia w Walii:
Infolinia – 0800 085 2219
NHS SmokeFree Anglia – KLIK!
Rzucanie palenia w Szkocji:
Infolinia – 0800 84 84 84
NHS SmokeFree Szkocja – KLIK!
Rzucanie palenia w Irlandii Północnej:
NHS SmokeFree Irlandia Północna – KLIK!
Przeczytaj także:
Rzucanie palenia z e-papierosem – KLIK!
Foto: PixaBay (lic. CC0)
